κείμενο: Θανάσης Πρωτάτος

Οι ζωγράφοι, οι συγγραφείς και οι φωτογράφοι έχουν από καιρό χρησιμοποιήσει την τέχνη τους για να καταγράψουν τα δεινά της εποχής τους προκειμένου να επιφέρουν κοινωνικές ή πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Στη Βρετανία, οι πίνακες The Rake's Progress και Gin Lane του William Hogarth το 1751 τεκμηρίωσαν, αντίστοιχα, τις συνθήκες των ψυχικών ιδρυμάτων και την εκτεταμένη κατάχρηση του ποτού τζιν και είχαν μεγάλη επιρροή στην ώθηση κοινωνικών αλλαγών.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τις φωτογραφίες του Jacob Riis (1849–1914) στο βιβλίο του, How the Other Half Lives, τις αναφορές του Lewis Hine (1874–1940) στους νόμους της παιδικής εργασίας του 1910 και στις εικόνες της Dorothea Lange (1895–1965) για τους μετανάστες εργάτες στα Αμερικάνικα αγροκτήματα τη δεκαετία του 1930. Ωστόσο, η ‘παρόρμηση για καταγραφή’ (τεκμηρίωση) ξεπερνά πολύ τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Είναι ένα κομμάτι του ποιοι είμαστε, ως όντα που λένε ιστορίες.

Το βιβλίο του Stuart Franklin ξεκινά με το ερώτημα «Τι είναι το Ντοκιμαντέρ;» και συνεχίζει κάνοντας μια διάκριση μεταξύ «ηθικής αλήθειας» και «υλικής αλήθειας», μέσα από την εικόνα σε κάθε της μορφή και πώς μερικές φορές μια πιο ισχυρή και εσωτερική επίδραση εξαρτάται από την οικειότητα και όχι από την πραγματικότητα.

Ο συγγραφέας εξετάζει επίσης γιατί οι φωτογράφοι καταγράφουν πολιτισμούς και κουλτούρες που εξαφανίζονται, όπως το έργο του Edward Curtis με τους ιθαγενείς Αμερικανούς (από το 1906 έως το 1930). Εξετάζει, πώς οι προκατειλημμένες ιδέες ενός φωτογράφου για έναν πολιτισμό μπορούν να θολώσουν τη διαδικασία της αντικειμενικής καταγραφής. Το ψέμα στις ρατσιστικές αντιλήψεις αυτού που κρατά την μηχανή αλλά και τις προκλήσεις της καταγραφής του πολέμου και της πείνας στο πλαίσιο του φωτορεπορτάζ.

Η εις βάθος συζήτηση του Stuart Franklin για το ρόλο των φωτογράφων στην κοινωνία και τα θέματα που μπορούν να επισημανθούν μόνο μέσω της φωτογραφίας, συνοψίζονται στην στην φράση του κοινωνιολόγου Lewis Hine, «Ήθελα να δείξω τα πράγματα που έπρεπε να διορθωθούν. Ήθελα να δείξω τα πράγματα που έπρεπε να εκτιμηθούν».

Το Documentary Impulse είναι μια ευρείας κλίμακας παθιασμένη εξερεύνηση που καλύπτει πολλές περιόδους φωτογραφίας και εμβαθύνει στο γιατί και πώς οδηγούμαστε να καταγράψουμε τον κόσμο γύρω μας.

Στα συν του βιβλίου οι εξαιρετικές εκτυπώσεις των φωτογραφιών.

Ο Στιούαρτ Φράνκλιν είναι ένας φωτορεπόρτερ με εξαιρετικό έργο και η εναρκτήρια δήλωσή του, «Η φωτογραφία (και η δημοσιογραφία) που ασκείται με σεβασμό έχει τη δύναμη να μας εκπαιδεύσει όλους προς την καλύτερη κατανόηση και ενσυναίσθηση με τους άλλους», επιβεβαιώνεται πλήρως σε αυτό το βιβλίο.

Το Documentary Impulse είναι ένα αξιοσημείωτα διορατικό βιβλίο, ένα υπέροχο κόσμημα σε μικρό κουτάκι, γεμάτο διαφωτιστικές έννοιες και εικόνες.