κέιμενο, Θανάσης Πρωτάτος

Είχα μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με μια συνάδελφο μου, πρόσφατα. Είναι συγγραφέας πλήρους απασχόλησης κατά βάση, αλλά έχει πάθος για τη φωτογραφία. Ένα πάθος που συναγωνίζεται αυτούς και αυτές που εργάζονται σαν επαγγελματίες φωτογράφοι σήμερα. Στην πραγματικότητα, σκέφτεται τη φωτογραφία με έναν πολύ πιο περίπλοκο και σε βάθος τρόπο από τους περισσότερους. Πάνω στην κουβέντα, μου περιέγραφε τις διαφορές στο έργο (φωτογραφία, βίντεο) που δημιουργεί με το κινητό της τηλέφωνο, σε σύγκριση με το έργο που ξεκίνησε να δημιουργεί με μια παλιά φιλμάτη φωτογραφική μηχανή του πατέρα της. Τα λόγια της φυσικά, δώσανε αφορμή για γράψιμο εδώ.

Όχι σε αυτή την ανάρτηση δεν θα αναφερθώ στο θέμα “η κόντρα φιλμ-ψηφιακό”. Χεστ$#@ για αυτό. Αυτή η ανάρτηση αφορά στη διαφορά μεταξύ "περιεχομένου" και "φωτογραφίας”.

Έχουμε οδηγηθεί να πιστεύουμε, τουλάχιστον εν μέρει, ότι η καλή φωτογραφία είναι εύκολη, ότι συμβαίνει συχνά και ότι είναι άμεσα εφικτή αγοράζοντας την τελευταία γενιά οποιουδήποτε συστήματος κάμερας που χρησιμοποιείς αυτήν τη στιγμή, καλέ μου φίλε/φίλη επαγγελματία και ερασιτέχνη φωτογράφε. Το πρόβλημα σε αυτή την άποψη είναι ότι πρόκειται για την απόλυτη βλακεία. Ωπ, άρχισε τα δικά του ο Πρωτάτος…

Υπάρχουν δύο σύγχρονες φράσεις που με θυμώνουν, όταν τις ακούω, γιατί ήξερα ότι και οι δύο θα οδηγούσαν στην κατάρρευση του χώρου της φωτογραφίας (και γενικότερα της εικόνας) όπως την ξέραμε. Την πρώτη από αυτές τις φράσεις την άκουσα για πρώτη φορά το 2001. Περίμενε, έρχεται….«δημιουργός περιεχομένου». Η αρχική μου σκέψη ήταν "Τι διάολο σημαίνει αυτό;" ακολουθούμενο από το «Αυτό δεν θα είναι καλό για τη φωτογραφία». Η δεύτερη φράση, η οποία εξακολουθεί να παίζει πολύ, είναι «φωτογράφος κλίμακας» ή «φωτογράφος μεγέθους». Με απλά λόγια, το αιματηρό στιλέτο που οδήγησε στην ιδέα ότι τα νούμερα των κοινωνικών σου δικτύων (followers, likes, views κτλ) είναι πολύ πιο σημαντικά από την ικανότητά σου ως φωτογράφος. Πώς λειτουργεί αυτό για εσάς εκεί έξω παιδιά, της βιομηχανίας της φωτογραφίας; Δουλεύει; Πουλάει; Ουπς...!

Κρατήσου από κάπου τώρα. Η θεωρία μου πρόκειται να σκάσει σε…τρία…δύο…ένα. Το "Περιεχόμενο" είναι εικόνες που περνάνε από τα μάτια σου, αλλά ποτέ δεν συνδέονται με τον εγκέφαλό σου, επειδή είναι τόσο αναμενόμενες, τόσο κατασκευασμένες και τόσο συνηθισμένες και επαναλαμβανόμενες. Αυτό είναι το Instagram, το Facebook. Το "Περιεχόμενο" έχει σχεδιαστεί ως η κενή θερμίδα της φωτογραφίας, παρέχοντάς σου ένα γρήγορο χτύπημα ντοπαμίνης για να χαθείς αμέσως στον αιθέρα του υπερ-διεγερμένου εγκεφάλου σου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μπορώ να κοιτάω κάποιον που χρησιμοποιεί το Instagram και, στη συνέχεια, να τον πλησιάσω και να τον ρωτήσω… “ποιά ήταν η καλύτερη εικόνα που είδες τα τελευταία 15 λεπτά;”, μόνο που η νούμερο ένα απάντηση είναι… "ωχ- παύση - δεν μπορώ να θυμηθώ…". Αυτό λέγεται «περιεχόμενο» αγαπητά μου, unposed παιδιά.

Τώρα τα όμορφα και τα ωραία. Η "Φωτογραφία" είναι εικόνες που περνούν μπροστά από τα μάτια σου και όχι μόνο συνδέονται με τον εγκέφαλό σου, αλλά σφραγίζονται εκεί για να μην ξεχαστούν ποτέ, όσο σκληρά κι αν το προσπαθήσεις. Αυτό το (φωτογραφικό) έργο είναι ΣΠΑΝΙΟ, απίστευτα δύσκολο στην παραγωγή και συχνά απαιτεί σοβαρό χρόνο, πρόσβαση και σημαντικό ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ. Το λιγότερο, χρειάζεται κατανόηση, εμπιστοσύνη και αφοσίωση, όλα όσα λείπουν δηλαδή από τον κόσμο του «χτίσε το δήθεν κοινό σου» στον εικονικό χώρο της «επαγγελματικής φωτογραφίας». Έχω δει ποτέ πραγματική φωτογραφία στο Instagram και το Facebook; Φυσικά και όχι. Ακόμη και σε αυτούς που χρησιμοποιούν τα social σαν “ιστοσελίδες” για τα portfolio τους. Γιατί δεν έχω δει; Επειδή στον πραγματικό κόσμο κανείς δεν θα συμπεριλάμβανε έναν τέτοιο μεγάλο όγκο εικόνων στο portfolio του, για αυτούς που γνωρίζουν την πραγματική έννοια “portfolio”. Επιπλέον, ανεξάρτητα από το πόσο καλός είσαι, η τοποθέτηση του έργου σου στο περιβάλλον του Instagram το αποδυναμώνει σε τέτοιο βαθμό, που γρήγορα γίνεσαι απλώς, ένας ακόμη κόκκος άμμου στη ψηφιακή αυτή έρημο.

Τα όσα περιέγραψα, λίγο πιο πάνω, ισχύουν 99% και στον χώρο της φωτογραφίας γάμου. Οι εικόνες που βλέπεις αναζητώντας φωτογραφίες (και βίντεο) γάμου στα social media είναι και αυτές ίδιες, επαναλαμβανόμενες και αναμενόμενες. Ανήκουν στο “περιεχόμενο”. Ποπ-κορν για γρήγορη και εύκολη κατανάλωση. Φαντεζί κουτάκια, με περιεχόμενο (;) που έχουν σαν κύριο σκοπό το κλείσιμο της συμφωνίας, το “πακετάρισμα” και πάμε για τα επόμενα. Γεμάτη τσέπη για τον επαγγελματία, τσεκ. Ικανοποιημένο το εγώ, για τον πελάτη, τσεκ. Επιτυχία; Για πολλούς ναι. Άφησα το 1% για αυτούς που με το φωτογραφικό τους έργο δημιουργούν εικόνες με ουσία, στο για πολλούς στενό δημιουργικά πλαίσιο των κοινωνικών εκδηλώσεων. Εικόνες, που σφραγίζονται στο μυαλό των ανθρώπων που αναπαριστούν και γίνονται ανα διαστήματα αφορμή για συζήτηση, για πολλά χρόνια. Εικόνες που δεν θα βρείς εύκολα στο Instagram. Εκεί κυβερνούν οι αριθμοί, οι αλγόριθμοι και τα ρομπότ.

Παρά το γεγονός ότι έχω μεγάλη αντιπάθεια για τα social, βρίσκομαι και εγώ σε αυτά. Χωρίς σημαντική παρουσία, πέραν κάποιων θεμάτων που αφορούν το εγχείρημα του Project Unposed, δεν ποστάρω σε αυτά συχνά. Έχω όμως λογαριασμούς. Παρακολουθώ επίσης τα έργα αγαπημένων φωτογράφων και κινηματογραφιστών, κυρίως εκτός του χώρου του γάμου. Παρολαυτά, το τελευταίο διάστημα, έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται για τα πραγματικά κινήτρα ακόμα και για το ταλέντο πολλών από αυτών, βλέποντας τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν τις κοινωνικές πλατφόρμες και ιδιαίτερα το Instagram. Έτσι, αποφάσισα να σταματήσω να τους παρακολουθώ μέσω αυτών. Σκέφτομαι επίσης σοβαρά, το ενδεχόμενο να καταργήσω και όλους τους δικούς μου λογαριασμούς. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα από μόνο του, για επόμενο πόστ ε΄δω στο μαγκαζίνο.

Εσύ απλά κράτα αυτό, αν θες. Ανεξάρτητα αν πρόκειται για φωτογραφία γάμου ή γενικά φωτογραφία, αυτό που μπορείς να πετύχεις μερικές φορές το χρόνο, και αν, είναι 5-10 καρέ που να λένε κάτι πραγματικά. Αλλά ακόμη και αυτό να πετύχεις, μπορεί να μην καταφέρεις να κάνεις την μοναδική, μια «εικόνα ζωής» που λέμε. Την μοναδική εκείνη στιγμή που καθορίζει την πιο εκλεπτυσμένη εκδοχή σου. Δεν τρέχει τίποτα. Νομίζω ότι οι περισσότεροι από εμάς τους φωτογράφους, θα μπορούσαν να συνοψίσουν ολόκληρη τη φωτογραφική τους ύπαρξη σε μια χούφτα εικόνες, επι της ουσίας. Υπάρχουν εξαιρέσεις σε αυτό, αλλά οι περισσότερες από τις εξαιρέσεις αυτές είναι στα 60 και 70 τους, κάποιοι δεν ζουν επίσης και φυσικά δεν αντικαθίστανται. Έμειναν στην Ιστορία για αυτόν ακριβώς το λόγο.

Προσωπικά, έχω αποφασίσει ότι δεν έχω χρόνο στη ζωή μου για ανθρώπους, έργα, ιδέες ή εργασίες που δεν είναι αληθινές. Κόβω τα περιττά λίπη, μέρα με τη μέρα. Και νιώθω πολύ καλύτερα που το κάνω. Είμαι ένας άνθρωπος με μια γνώμη, απλά. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Δεν έχω κανένα δικαίωμα να σας πω τι να κάνετε ή πώς να σκέφτεστε, αλλά όταν πρόκειται για φωτογραφία απλά να ξέρετε… ξέρω τι είναι αυτή, στην πραγματικότητα.

Καλή τύχη εκεί έξω.